fot. Pałac Habsburgów

Żywiecki Pałac Habsburgów został zaprojektowany na polecenia arcyksięcia Albrechta Fryderyka, który polecił w 1885 roku Karolowi Pietschce, architektowi rodziny Habsburgów, przebudowanie i nadbudowanie - w miejscu dawnych oficyn zamkowych wybudowanych przez Wielopolskich – nowej siedziby Habsburgów. Pałac był kilkakrotnie przebudowywany. W latach 1893–1895 powstało nowe skrzydło pokryte szklanym dachem, w którym urządzono sypialnie i pokoje gościnne.

Kolejnej rozbudowy dokonano po roku 1895, gdy dobra żywieckie przejął po zmarłym wuju arcyksięciu Albrechcie Fryderyku - Karol Stefan Habsburg. Wówczas to najprawdopodobniej w 1903 roku dobudowano pawilon jako przedłużenie skrzydła południowego, w którym na piętrze mieściła się sala balowa o wymiarach 10,5x18,0 m, zwana „lustrzaną” z uwagi na wypełnienie ścian taflami lustrzanymi. Ostatniej rozbudowy dokonano w 1911 roku, dobudowując trzyosiowy ryzalit z dwoma bocznymi balkonami, zwieńczony klasycznym tympanonem z herbem Habsburgów.

W latach 1905-1906 krakowscy architekci Tadeusz Stryjeński i Franciszek Mączyński zajęli się przebudową i rozbudową pałacu. Inwestycja początkowo zamierzona była na wielką skalę i obejmowała połączenie Starego i Nowego Zamku, tworzących jedną współgrającą ze sobą rezydencję z okazałym dziedzińcem zamkowym po środku. Niestety nie udało się zrealizować większości planów. Do pałacu od strony północnej dobudowano jedynie piękną ośmioboczną kaplicę stylizowaną na wzór polskich renesansowych kaplic grobowych. Kaplica została zwieńczona kopułą z miedzianej blachy, na szczycie której znajdowała się ażurowa latarnia w kształcie korony arcyksiążęcej. W kaplicy znajdowały się piękne witraże projektu Karola Maszkowskiego oraz polichromie autorstwa Eugeniusza Dąbrowy. Kaplica ta niestety nie przetrwała do dnia dzisiejszego, gdyż została zniszczona przez niemieckiego okupanta w 1940 roku.

Arcyksiążę Karol Stefan był miłośnikiem sztuki, za jego sprawą powstał w pałacu zbiór obrazów malarzy polskich i europejskich. Pracował dla niego m.in. Wojciech Kossak, Kazimierz Pochwalski, Julian Fałat i Teodor Axantowicz. Na ścianach pałacowych nie brakowało dzieł sztuki XVIII wiecznych i XIX wiecznych europejskich malarzy. Kominki do pałacu sprowadzono z Włoch, urządzenia łazienek z Anglii, a meble z krajów austriackich. Z wyposażenia słynna była też kolekcja sreber zgromadzona na zamku, wywieziona w czasie wojny przez Niemców.

Na zamku odbywały się przyjęcia weselne córek arcyksięcia Karola Stefana. Pierwsze z nich z okazji ślubu arcyksiężnej Renaty z księciem Hieronimem Radziwiłłem, a kolejne w 1913 roku, kiedy to córki arcyksięcia, Mechtylda i Elonora, wydawały się za mąż. Pierwsza z nich za księcia Olgierda Czartoryskiego, a druga za Alfonsa von Kloss – oficera floty cesarsko-królewskiej. Przyjęcia te odbywały się z wielką pompą, a o tych wydarzeniach rozpisywała się prasa na całym świecie.

Po II Wojnie Światowej wraz z upaństwowieniem dóbr arcyksiążęcych pałac został odebrany Habsburgom, a w jego pomieszczeniach została założona szkoła - Zespół Szkół Drzewnych i Leśnych.

Początkiem XXI wieku, na zaproszenie władz samorządowych miasta i powiatu powróciła do Żywca i zamieszkała w Pałacu Habsburgów córka arcyksięcia Karola Olbrachta – księżna Maria Krystyna Habsburg. Otrzymała w pałacu mieszkanie, do którego wprowadziła się we wrześniu 2001 roku. Żyła tutaj do końca swoich dni. Zmarła w pałacu w dniu 2 października 2012 roku. Fakt ten upamiętnia tablica przed oknami pomieszczeń pałacowych, w których spędziła ostatnie lata życia.

 Adres: ul. Zamkowa 4, 34-300 Żywiec